Rolnictwo regeneratywne

Intensywna gospodarka rolna coraz częściej prowadzi do degradacji środowiska poprzez pogorszenie stanu gleby, zanieczyszczenie wody i powietrza oraz niszczenie ekosystemów. Problemem jest również pustynnienie gleb. Proces ten może przyczynić się do okresowej lub trwałej degradacji gleb, czego efektem jest obniżenie ich produktywności. Odpowiedzią na niekorzystne zmiany jest rolnictwo regeneratywne, które łączy szereg założeń z systemów rolnictwa integrowanego, ekologicznego, precyzyjnego i permakultury. 

Spis treści

  1. W jaki sposób rolnictwo wpływa na środowisko?
  2. Czym jest rolnictwo regeneratywne?
  3. Zadania i cele realizowane w rolnictwie regeneratywnym
  4. Zasady gospodarowania w rolnictwie regeneratywnym
  5. Rolnictwo regeneratywne a zrównoważone rolnictwo
  6. Rolnictwo zrównoważone – wymogi
  7. Praktyki rolnicze w rolnictwie regeneratywnym
  8. Korzyści z rolnictwa regeneratywnego
  9. Rolnictwo regeneratywne w Polsce
  10. Na czym polega zrównoważone rolnictwo?
  11. Rolnictwo regeneratywne a pustynnienie gleb
  12. Zielony Ład UE – polityka wzrostu gospodarczego
  13. Dopłaty bezpośrednie – ekoschematy
  14. Dowiedz się więcej
Rozwiń spis treści

W jaki sposób rolnictwo wpływa na środowisko?

Sektor gospodarki, jakim jest rolnictwo, często ma negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze, pogarszając właściwości gleb, wód oraz powietrza. Coraz częściej działania prowadzone w ramach rolnictwa zmniejszają też bioróżnorodność. Wysoki poziom chemizacji rolnictwa przyczynia się do:

  • zanieczyszczenie powietrza,
  • zanieczyszczenie wód,
  • degradacji gleb,

Obecność azotu w wodach powierzchniowych ma również niekorzystny wpływ na organizmy wodne. Nie bez znaczenia pozostają też uprawiane rośliny modyfikowane genetycznie, które mogą wpływać niekorzystnie na naturalne ekosystemy gospodarstw.

Czym jest rolnictwo regeneratywne?

Pod pojęciem „rolnictwo regeneratywne” kryje się rolnictwo, którego najważniejszym zadaniem jest odtwarzanie i utrzymanie potencjału plonotwórczego gleby oraz zwiększenie bioróżnorodności. Przestrzeganie zasad regeneratywnego rolnictwa pozwoli również ograniczać pogłębiające się zmiany klimatu poprzez prowadzenie racjonalnej produkcji rolnej, która nie zaszkodzi również środowisku przyrodniczemu. W rolnictwie regeneratywnym duże znaczenie odgrywają m.in. dostarczane do gleby pożyteczne mikroorganizmy, które w znacznym stopniu przyczyniają się do odbudowy jej potencjału plonotwórczego oraz poprawy struktury i żyzności. Wzrost liczby pożytecznych mikroorganizmów glebowych ogranicza też zużycie nawozów mineralnych, poza tym wzbogaca bioróżnorodność gleb.

Produkty linii Agrosonic kluczem do utrzymania potencjału plonotwórczego gleby

Biologiczny preparat nawozowy Bacti-N zawiera bakterie Azotobacter spp., których najważniejszym zadaniem jest wiązanie azotu atmosferycznego i dostarczenie go roślinom. Stosowanie preparatu pozwala uzyskać azot w naturalny sposób, co jest bardzo ważne z punktu widzenia ekologii. Do zalet takiego rozwiązania zalicza się zwiększoną bioróżnorodność mikrobiologiczną gleby oraz utrzymanie wysokiego potencjału plonotwórczego gleby, a także korzystny wpływ na rozwój systemu korzeniowego roślin. Produkt przynosi również inne korzyści w postaci zwiększonej efektywności pobierania składników przez rośliny i zapobiegania skutkom suszy.

Bacti-N

Doskonały sposób na naturalne uwalnianie azotu

Biologiczny preparat nawozowy Bacti-N zawiera bakterie Azotobacter spp., których najważniejszym zadaniem jest wiązanie azotu atmosferycznego i dostarczenie go roślinom. Stosowanie preparatu pozwala uzyskać azot w naturalny sposób, co jest bardzo ważne z punktu widzenia ekologii. Do zalet takiego rozwiązania zalicza się zwiększoną bioróżnorodność mikrobiologiczną gleby oraz utrzymanie wysokiego potencjału plonotwórczego gleby, a także korzystny wpływ na rozwój systemu korzeniowego roślin. Produkt przynosi również inne korzyści w postaci zwiększonej efektywności pobierania składników przez rośliny i zapobiegania skutkom suszy.

Bacti-P

Efektywne zaopatrzenie roślin w fosfor i potas

Stosowanie preparatu Bacti-P, który zawiera w składzie bakterie Bacillus sp., pozwoli uruchomić niedostępne dla roślin formy fosforu w glebie. Zadaniem preparatu jest również zapobieganie stratom potasu. Bacti-P wpływa korzystnie na wzrost i rozwój roślin, przyczyniając się jednocześnie do poprawy wielkości i jakości osiąganych plonów. Ważną zaletą stosowania preparatu jest aktywizacja życia biologicznego gleb. Produkt stanowi doskonałe rozwiązanie w kontekście Zielonego Ładu UE, którego jednym z założeń jest ograniczenie stosowania nawozów.

Tricho

Przyspieszanie rozkładu resztek pożniwnych

Oparty na szczepach grzybów Trichoderma spp. preparat Agrosonic Tricho przyspiesza rozkład słomy, zwiększając jednocześnie ilość dostępnych w glebie składników pokarmowych. Produkt może z powodzeniem zastępować stosowany na resztki pożniwne azot. Agrosonic Tricho poprawia żyzność, a także strukturę i pojemność sorpcyjną gleby, poza tym wpływa korzystnie na zimotrwałość i odporność roślin na suszę. Korzystać może z niego rolnictwo ekologiczne, poza tym może być wykorzystywany w uprawach konwencjonalnych.

Zadania i cele realizowane w rolnictwie regeneratywnym

Najważniejszym celem stawianym przez rolnictwo regeneratywne jest połączenie produkcji roślinnej i zwierzęcej ze zrównoważonymi praktykami rolniczymi. Do innych celów i zadań realizowanych w ramach rolnictwa regeneratywnego należy:

  • produkcja wartościowego jedzenia i paszy,
  • przeciwdziałanie postępującej degradacji gleb,
  • poprawa właściwości fizyko-chemicznych gleby oraz podniesienie poziomu próchnicy,
  • ograniczenie zużycia nawozów i pestycydów,
  • oszczędność energii.

Prawidłowa gospodarka w rolnictwie regeneratywnym wiąże się też z działaniami mającymi na celu właściwe gospodarowanie materią organiczną gleby. W rolnictwie regeneratywnym duże znaczenie odgrywa stosowanie preparatów mikrobiologicznych, które są alternatywą dla konwencjonalnych nawozów mineralnych.

Zasady gospodarowania w rolnictwie regeneratywnym

Najważniejsze zasady stawiane przez regeneratywne rolnictwo dotyczą wielu płaszczyzn produkcji rolnej. Mając na myśli rolnictwo regeneratywne, zasady gospodarowania mają zapewnić:

  • odpowiednią żyzność gleby,
  • dodatni bilans materii organicznej w glebie,
  • większą bioróżnorodność rolników,
  • uproszczenia uprawowe,
  • ograniczenie zużycia nawozów i pestycydów.

Bardzo ważna jest też uprawa roślin okrywowych oraz zwiększenie retencji wody. W rolnictwie regeneratywnym bardzo ważne jest hasło „zdrowa gleba”, z czym związane jest m.in. zrównoważone nawożenie w gospodarstwie oraz regeneracja gleb poprzez poprawę ich właściwości fizyko-chemicznych.

Rolnictwo regeneratywne a zrównoważone rolnictwo

Stosowane w rolnictwie regeneratywnym działania mają na celu m.in. poprawę żyzności gleb, ograniczenie negatywnego wpływu czynników biotycznych i abiotycznych, zwiększenie bioróżnorodności oraz ograniczenie zużycia nawozów i pestycydów. Praktyki te stanowią integralną część rolnictwa zrównoważonego, którego najważniejszym celem jest ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko przy jednoczesnym zachowaniu rentowności produkcji. Rolnictwo zrównoważone to działania mające na celu ochronę zasobów środowiska, do których zalicza się glebę, wodę, powietrze oraz bioróżnorodność roślin.

Rolnictwo zrównoważone – wymogi

W przyszłości zrównoważone rolnictwo powinno stać się dominującym systemem produkcji rolnej. Czynności prowadzone w ramach rolnictwa zrównoważonego powinny wiązać się m.in. z wdrażaniem działań agrotechnicznych, które będą mieć jak najmniejszy wpływ na środowisko naturalne. Mają one na celu również poprawę potencjału plonotwórczego gleby poprzez podniesienie jej żyzności i poprawę jej struktury. Bardzo ważną rolę odgrywa też połączenie produkcji zwierzęcej z roślinną i wykorzystanie wzajemnych zależności, co ma na celu zwiększenie bioróżnorodności.

Praktyki rolnicze w rolnictwie regeneratywnym

Cieszące się coraz większą popularnością rolnictwo regeneratywne realizuje część zasad wprowadzanych przez rolnictwo zrównoważone. Praktyki rolnicze w rolnictwie regeneratywnym to między innymi:

  • bezorkowa uprawa gleby,
  • większa bioróżnorodność uprawianych roślin,
  • uprawa roślin okrywowych,
  • stosowanie nawozów naturalnych,
  • minimalne naruszanie gleby,
  • dbałość o ekosystemy gospodarstw.

Dobre praktyki rolnicze w rolnictwie regeneratywnym to także dbałość o dobrostan zwierząt oraz integrowana ochrona roślin. Prawidłowa gospodarka w rolnictwie regeneratywnym to także dostosowanie upraw do lokalnych warunków. Istotne jest też agroleśnictwo, które oznacza zrównoważony sposób użytkowania gleby, w którym wykorzystuje się wiedzę z rolnictwa i leśnictwa.

Korzyści z rolnictwa regeneratywnego

Do najważniejszych korzyści związanych z rolnictwem regeneratywnym zaliczyć można większą bioróżnorodność. Przestrzeganie zasad rolnictwa regeneratywnego to także: 

  • korzyści dla dobrostanu zwierząt,
  • zdrowa gleba, która staje się odporna na zmiany klimatu,
  • zwiększenie retencji w glebie,
  • zatrzymywany w glebie węgiel (wcześniej pobierany jest z atmosfery dwutlenek węgla),,
  • zwiększenie różnorodności dobroczynnych mikroorganizmów glebowych,
  • bezpieczeństwo żywnościowe.

Rolnictwo regeneratywne oznacza również zyski dla gospodarstw w postaci wyższych plonów lepszej jakości i znaczne oszczędności na nawozach mineralnych i środkach ochrony roślin.

Rolnictwo regeneratywne w Polsce

Trend, jakim jest rolnictwo regeneratywne, w Polsce pojawił się niedawno. By do prowadzenia działań w ramach rolnictwa regeneratywnego przekonywało się coraz więcej rolników, ważne jest rozpowszechnianie rzetelnej wiedzy na temat zasad, celów, praktyk oraz korzyści, jakie można osiągnąć, wypracowując odpowiednie mechanizmy. Aby rolnicy mogli czerpać większe korzyści z rolnictwa regeneratywnego, powinni określić m.in. zawartość materii organicznej w glebie, wykonując odpowiednie badania. Ważne jest też określenie zdolności gleby do wiązania dwutlenku węgla.

Na czym polega zrównoważone rolnictwo?

Zrównoważone rolnictwo to przemyślana produkcja wysokiej jakości żywności w sposób, który jednocześnie poprawia stan środowiska naturalnego. Rolnictwo zrównoważone obejmuje dbałość o żyzność gleby i poprawę jej produkcyjności, poza tym to także integracja produkcji roślinnej z hodowlą zwierząt, w tym optymalizacja wypasu rotacyjnego. Jeśli chodzi o rolnictwo zrównoważone, zasady stosowane w ramach tego typu rolnictwa dotyczą też utrzymywania różnorodności gatunkowej roślin uprawnych i rosnących w stanie dzikim. Z rolnictwem zrównoważonym wiąże się też uprawa roślin okrywowych, wiążących azot i mających na celu poprawę struktury gleby.

Rolnictwo regeneratywne a pustynnienie gleb

Realizując zadania i cele rolnictwa regeneratywnego, szczególną uwagę należy zwrócić na pogłębiający się każdego roku problem pustynnienia coraz większych areałów, co jest efektem niedostatecznego i nierównomiernego rozkładu opadów w trakcie sezonu wegetacyjnego, jak i poza nim. Pożyteczne mikroorganizmy glebowe, do których zalicza się m.in. bakterie, mają zdolność do zatrzymywania nawet najmniejszych ilości wody, która następnie może być udostępniana roślinom uprawnym. W obecności bakterii rośliny użytkowe mają zdolność do wytwarzania dobrze rozwiniętego systemu korzeniowego, co pozwala im znacznie lepiej znosić brak wody.

Zielony Ład UE – polityka wzrostu gospodarczego

Pojawiające się coraz częściej zmiany klimatu oraz degradacja środowiska naturalnego są poważnym zagrożeniem. W odpowiedzi na nie powstał tzw. Zielony Ład, czyli strategia UE, której kluczowym zadaniem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. Obejmuje ona inicjatywy, które dotyczą klimatu, środowiska naturalnego, a także rolnictwa, przemysłu, transportu i zrównoważonego finansowania. Do instrumentów UE zalicza się również: 

  • pakiet rolnictwo zrównoważone, który ma na celu promowanie zrównoważonego systemu gospodarowania i racjonalnego wykorzystania zasobów przyrody,
  • program rolnośrodowiskowy, w ramach którego prowadzone są działania mające na celu integrację rozwoju gospodarki rolnej z ochroną środowiska,
  • rolnictwo węglowe resztek pożniwnych.

Instrumenty UE mają na celu ograniczanie negatywnych skutków prowadzonej działalności rolniczej.

Dopłaty bezpośrednie – ekoschematy

Ekoschematy mają za zadanie premiowanie działań wywierających korzystny wpływ na środowisko, klimat i dobrostan zwierząt. W ramach ekoschematów właściciele gospodarstw rolnych mogą ubiegać się o dopłaty bezpośrednie (na lata 2023-2027), które związane są z:

  • biologiczną ochroną upraw,
  • rolnictwem węglowym,
  • produkcją roślinną w systemie Integrowanej Produkcji Rolnej,
  • dobrostanem zwierząt,
  • obszarami z roślinami miododajnymi.

Ważną rolę odgrywa również odpowiednia obsada zwierząt w gospodarstwie, czyli tzw. wypas regeneratywny. Ekoschematy dotyczą również retencjonowania wody na trwałych użytkach zielonych, w ramach których również można ubiegać się o dopłaty.

Dowiedz się więcej

Regeneracja gleb – jak to się robi?

Bardzo ważnym elementem zrównoważonego rolnictwa jest regeneracja gleb. Praktyką mającą na celu regenerację gleb i poprawę ich struktury jest uprawa bezorkowa, czy też poprawiające jej strukturę rośliny. Gospodarstwa stosują również inne praktyki, wśród których na szczególną uwagę zasługuje uprawa konserwująca, która ma na celu ochronę gleby przed degradacją, przy jednoczesnym zachowaniu jej produktywności.

Jak wzbogacić glebę bez degradacji?

Chcąc zadbać o właściwe odżywienie roślin, warto sięgnąć po bakterie, które wzbogacą glebę, ograniczając tym samym nawożenie. Można do nich zaliczyć m.in. bakterie solubilizujące fosfor (PSB – ang. phosphate solubilizing bacteria) bądź promujące wzrost roślin (PGPR – ang. plant growth promoting rhizobacteria).

Bakterie z grupy PSB w wyniku procesów mikrobiologicznych przekształcają uwstecznione i zablokowane formy fosforu do form dostępnych dla roślin: H2PO4 - i H2PO4 2-. Zapobiegają również stratom potasu w glebie, co przyczynia się do zwiększenia zawartości dostępnych form tego składnika.

Bakterie azotowe natomiast dzięki nitrogenazie potrafią efektywnie wiązać azot atmosferyczny, przekształcając go w azot dostępny dla roślin.

Strategia od pola do stołu

Najważniejszym celem strategii „od pola do stołu” jest produkcja wysokiej jakości żywności ze szczególnym naciskiem na zmniejszenie tzw. śladu środowiskowego poszczególnych systemów żywnościowych. Priorytet stanowi wartościowe jedzenie, poza tym strategia zakłada wiele projektów w dziedzinach takich jak rolnictwo ekologiczne oraz bioróżnorodność roślin, a także ograniczenie marnotrawienia żywności, czy też przeciwdziałanie fałszowaniu żywności w łańcuchu dostaw.

Czym jest rolnictwo węglowe?

Jedną z praktyk rolnictwa regeneratywnego jest rolnictwo węglowe. Polega ono na ograniczaniu emisji dwutlenku węgla z atmosfery i przechowywaniu węgla organicznego w glebie i roślinach. Tego rodzaju działania ograniczają zmiany klimatu poprzez zmniejszenie ilości węgla w atmosferze. Rolnictwo węglowe ma pomóc osiągnąć neutralność klimatyczną UE do 2050 roku. W ramach rolnictwa węglowego przedsiębiorstwa wprowadzające znaczne ilości CO2 do atmosfery będą mogły wykupywać u rolników kredyty węglowe w zamian za usuwanie przez nich dwutlenku węgla z atmosfery przy pomocy metod rolnictwa regeneratywnego.

Na czym polega uprawa bezorkowa?

Uprawa bezorkowa oznacza bezpłużny system uprawy, w którym ma miejsce minimalne naruszenie gleby związane z jej spulchnianiem i mieszaniem – bez odwracania. Dzięki temu na powierzchni pozostaje część resztek pożniwnych poprawiających jej żyzność. Rolnictwo bezorkowe poszczególne polecane jest na polach z płodozmianem, a także na terenach nizinnych i na obszarach z nierównomiernie rozłożonymi sumami opadów.

Skutki uprawy bezorkowej

Do uprawy bezorkowej można wykorzystać kultywatory, spulchniacze, czy też agregaty uprawowe. Rolnictwo bezorkowe wiąże się z minimalnym naruszeniem gleby, poza tym poprawia jej strukturę, ponieważ ciągłość okrywy glebowej w postaci pozostającej na jej powierzchni resztek pożniwnych, a także obecność żywych korzeni, ograniczają procesy erozji wodnej i wietrznej. Z większą żyznością gleby wiążą się z kolei wyższe plony, które wyróżniają się dobrą jakością.

Dopłaty do uprawy bezorkowej

Uprawa bezorkowa, zwana również uprawą uproszczoną lub zredukowaną, stanowi jedną z praktyk w ramach ekoschematu „Rolnictwo Węglowe”. Rolnik stosujący model uprawy bezorkowej może otrzymać nawet 400 zł dopłaty do 1 ha.

Bibliografia

  • Frąc M., Matyka M., Rozbicki J., Tryjanowski P., Rolnictwo regeneracyjne – koncepcja zrównoważonej produkcji żywności oraz poprawy agroekosystemów. Nauka. 2022, 4, s. 155-164. [Google Scholar]

  • Krawczyk R., Kaczmarek S., Mrówczyński M., Rolnictwo zrównoważone - nowe technologie a problematyka zachwaszczenia. Problemy Inżynierii Rolniczej. 2008, 16 (2), s. 25-32. [Google Scholar]

  • Krysztofiak A., Rolnictwo zrównoważone. Wieś Kujawsko-Pomorska. Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. 2009, 101, s. 19-20. [Google Scholar]

  • Michałek R., Grotkiewicz K., Miejsce i rola postępu naukowego w warunkach rolnictwa zrównoważonego. Problemy Inżynierii Rolniczej. 2010, 18 (1), s. 5-12. [Google Scholar]

  • Paszkowski S., Ewolucja idei rolnictwa zrównoważonego i rozwoju terenów wiejskich (SARD). Wieś i Rolnictwo. 2001, 1, s. 45-63. [Google Scholar]

  • Pawlak J., Usługi mechanizacyjne a rolnictwo zrównoważone. Problemy Inżynierii Rolniczej. 2006, 14 (1), s. 21-28. [Google Scholar]

  • Pruszyński S., Ochrona upraw w rolnictwie zrównoważonym. Problemy Inżynierii Rolniczej. 2006, 14 (2), s. 71-80. [Google Scholar]

  • Ryszkowski L., Idea rolnictwa ekologicznego - postawienie zagadnienia. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych. 1984, 286, s. 17-44. [Google Scholar]

  • Wójcicki Z., Rozwój rolnictwa zrównoważonego i precyzyjnego. Problemy Inżynierii Rolniczej. 2007, 15 (1, 2), s. 5-12. [Google Scholar]