Co wpływa na przyswajalność fosforu przez rośliny?
Fosfor to pierwiastek odgrywający znaczącą rolę w żywieniu roślin. Jest jednak składnikiem obarczonym wysokim ryzykiem tak zwanego unieruchomienia w glebie, co doprowadza do ograniczonej dostępności fosforu dla roślin mimo jego obecności w środowisku.
Rola fosforu w glebie
Fosfor w glebie jest jednym z makropierwiastków niezbędnych do różnych procesów zachodzących w roślinach:
– występując w glebie, wspomaga wydłużanie i rozgałęzianie korzeni, umożliwiając roślinom dostęp do większej ilości jej zasobów, w tym wody i składników odżywczych;
– pomaga roślinom wytrzymać stresy środowiskowe;
– zwiększa zdolność roślin do regeneracji po stresie i utrzymania prawidłowych funkcji metabolicznych;
– jest istotnym składnikiem odpowiedzialnym za żyzność gleby;
– wpływa na dostępność i mobilność innych pierwiastków w glebie, w tym mikroelementów, takich jak żelazo i cynk;
– poprawia pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, jeśli w glebie występuje odpowiedni poziom fosforu;
– jest niezbędny do wzrostu i aktywności metabolicznej mikroorganizmów glebowych, w tym bakterii rozpuszczających fosforany i grzybów mykoryzowych, które pomagają roślinom uzyskać dostęp do fosforu i innych składników odżywczych.
Fosfor w glebie – jaka powinna być jego zawartość?
W Polsce ok. 40% gleb cechuje się bardzo niską lub niską zasobnością w przyswajalny fosfor. Tymczasem ogólna zawartość fosforu w glebie najczęściej wynosi nawet 700–800 mg P/kg, co przewyższa potrzeby pokarmowe większości roślin. Problem polega jednak na tym, że tylko śladowa ilość wskazanej wartości to fosfor przyswajalny.
Tab. 1. Zawartość przyswajalnego fosforu w glebie
| Klasa zasobności gleby | Zasobność | Gleby mineralne | Gleby węglanowe* |
|---|---|---|---|
| mgP2O5 (P)**/100 g gleby | |||
| V | bardzo niska | do 5,0 (do 2,2) | do 5 (do 2,2) |
| IV | niska | 5,1−10,0 (2,3−4,4) | 5,1−10,0 (2,3−4,4) |
| III | średnia | 10,1−15,0 (4,5−6,6) | 10,1−20,0 (4,5−8,8) |
| II | wysoka | 15,1−20,0 (6,7−8,8) | 20,1−40,0 (8,9−17,5) |
| I | bardzo wysoka | od 20,1 (od 8,9) | od 40,1 (od 17,6) |
| * wyznaczone na podstawie zmodyfikowanej metody Egnera-Riehma DL | |||
Źródło: opracowanie na podstawie Programu ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez związki fosforu ze źródeł rolniczych, IUNG-PIB, Puławy 2023, program_fosforowy.pdf (iung.pl).
**P2O5 – przeliczając P2O5 na ilość P używamy mnożnika 0,44
(P) – przeliczając P na ilość P2O5 używamy mnożnika 2,29
Co wpływa na przyswajalność fosforu przez rośliny?
Fosfor w glebie występuje w postaci związków organicznych oraz mineralnych. Do gleby pierwiastek dostarczany jest w nawozach naturalnych, organicznych i mineralnych. Mimo dobrej sorpcji i braku ryzyka strat poprzez ulatnianie czy wymywanie jego wykorzystanie przez rośliny jest mało efektywne. Przyczyną jest uwstecznianie się fosforu w glebie, w rezultacie czego jest on niedostępny dla roślin.
Czynnikami, które wpływają na przyswajalność fosforu, są:
- warunki glebowe, głównie pH gleby;
- zawartość substancji organicznej w glebie;
- aktywność mikroorganizmów;
- temperatura gleby.
Wpływ pH gleby na przyswajalność fosforu przez rośliny
Najczęstszym powodem ograniczonej przyswajalności fosforu przez rośliny jest odczyn gleby. Najlepsze warunki do pobierania tego pierwiastka przez rośliny występują przy pH wynoszącym 6,0–7,0. Problem pojawia się na glebach kwaśnych i mocno zasadowych. Odczyn gleby poniżej pH 6,0 powoduje bowiem łączenie się fosforu z cząsteczkami glinu, żelaza lub manganu, co doprowadza do utworzenia się nierozpuszczalnych w wodzie soli. Z kolei unieruchomienie fosforu w glebach mocno zasadowych przy pH powyżej 7,0 wynika z tendencji do jego łączenia się z wapniem i powstawania nierozpuszczalnego fosforanu trójwapniowego.
Jak uzyskać fosfor dostępny dla roślin?
Pobieranie fosforu przez rośliny determinuje aktywność mikroorganizmów glebowych. Bakterie fosforowe uczestniczą bowiem w uwolnieniu fosforu z form niedostępnych do formy przyswajalnej dla roślin. Przykładem takich organizmów są bakterie Bacillus spp. Ich zdolność do osiągnięcia przyswajalności fosforu przez rośliny została wykorzystana w preparacie Bacti-P.
Bacti-P zawiera wyselekcjonowane bakterie fosforowe zdolne do wytwarzania metabolitów i przekształcenia niedostępnego dla roślin fosforu w formy przyswajalne. Środek służy poprawie wykorzystania fosforu i dodatkowo ograniczenia strat potasu. Stosowanie Bacti-P przynosi jednocześnie aktywizację życia biologicznego i wsparcie prawidłowego rozwoju roślin, co przekłada się na wzrost wydajności i jakości plonów. Bakterie Bacillus spp. przyczyniają się też do polepszenia zdrowotności roślin w wyniku indukcji mechanizmów odpornościowych.
Warto zaznaczyć, że Bacti-P to doskonała propozycja w okolicznościach tak zwanego europejskiego Zielonego Ładu. Podanie preparatu może być traktowane jako część nawożenia lub dodatkowa dawka fosforu oraz potasu, a co ważne, ilość uzyskanych składników nie jest objęta zasadami programu nawozowego. Są to ilości potasu i fosforu w glebie, uzyskane podczas naturalnych przemian. Bacti-P to zatem zysk w postaci 25–50 kg fosforu i do 15–20 kg potasu!